زخم پای دیابتی؛ از پیشگیری تا درمان

پیشگیری از ایجاد زخم دیابتی و مراحل رسیدگی به زخمهای جزئی

نیاز است که بیمار به عنوان جزیی از بخش های پیشگیری، مراقبت و درمان از پا قرار بگیرد. آموزش بیمار، اعضای خانواده و سایر کسانی که به بیمار کمک می کنند باید در اولویت قرار بگیرد و به صورت یک بروشور با زبانی ساده در اختیار آن ها قرار بگیرد.
 
1) بررسی مداوم پوست:
افرادمبتلا به دیابت مخصوصا افرادی که دچار نوروپاتی نیز شده اند باید روزانه مامی پوست خود را به دقت بررسی کنند تا در صورت ایجاد خراش، زخم، تاول، پینه، عفونت قارچی و... سریعا متجه شوید و شروع به رسیدگی به آن کنید.

2) کنترل قند خون:
اگر قند خون شما دائما تحت کنترل باشد باکتری ها در قسمت زخمها قوی میشوند و در نتیجه زخم عفونی نمیشود. با کنترل قند خون نوروپاتی، گردش خون و سیستم ایمنی نیز در حالت تعادل و بی خطر قرار میگیرند.


3) پوشیدن جواب:
جوراب سفید و نخی بپوشید. این کار باعث میشود تا در صورت ایجاد زخم روی پا لکه قرمز یا زرد روی جوراب باقی بماند و  شما سریعتر متوجه زخم شوید.
پوشیدن جوراب را حتی در منزل نیز انجام دهید.


4) پاها را خشک و تمیز و مرطوب نگه دارید:
پوست خود را با شوینده مناسب مثل صابون بشوئید و سپس حتما خشک نمائید. حالا از کرمهای پیشگیری از زخم دیباتی یا وازلین بر روی پوست انگشت و پاها استفاده کنید. توجه کنید که بین انگشتان پا را با کرمها چرب نکنید و از طرفی اجازه ندهید رطوبت در این بخش باقی بماند چون احتمال بروز زخم وعفونت را تشدید میکند.

5) کفش مناسب:
اصلا پاهای خود را تحت فشار قرار ندهید. سعی کنید از کفش های پنجه پهن همراه با پدهای پا استفاده کنید تا حتی الامکان فشار روی پا کاهش یابد.


6) مصرف پروتئین و سبزیجات، کربوهیدرات کم و رژیم سالم:
مصرف پروتئین باعث تولید آمینو اسیدهای مورد نیاز برای ترمیم زخم ها میگردد. کربوهیدرات نیز در رژیم غذایی افراد دیابتی باید کاهش یابد. میوه و سبزیجات میتواند به شما ویتامین و مواد معدنی مناسبی دهد تا باعث تقویت سیستم ایمنی شما و در نتیجه مبارزه با زخمهای عفونی گردد. میوه و سبزیجات ترکیبتی مانند کروم و کولین دارند که بر کاهش قندخون موثرند.

 

• مقاله مربوط: بهترین مولتی ویتامین مخصوص افراد دیابتی

7) ورزش:
سعی کنید بصورت روزانه ورزش داشته باشید تا میزان استفاده بدن از انسولین تنظیم شده و باعث کنترل قند خون گردد. توجه کنید که این ورزشها نباید به گونه ای باشد که باعث فشار و ایجاد زخم گردد.


8) سیگار نکشید:
سیگار و مواد شیمیایی داخل آن میتواند باعث افزایش ریسک زخم عفونی گردد. نیکوتین میتواند سطح قند خون را افزایش و مدیریت دیابت را دشوار میکند. از طرفی انتقال اکسیژن کم شده و به دنبال آن انتقال خون و گلبولها به زخم کند میشود. سیگار میتواند باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی گردد.


9) کوتاهی ناخن:
ناخن های پا باید با مراقبت ویژه کوتاه شوند ( توسط یک متخصص یا شخص آموزش دیده).


10) مشاوره با پزشک:
در صورت مشاهده زگیل، میخچه، تاول و..در پوست سعید کنید سریعا آن را با یک پزشک در میان بگذارید.




رسیدگی و درمان زخم پای دیابتی جزئی در صورت مشاهده هر گونه زخم، خراش و... روی پوست مراحل زیر را جهت رسیدگی به زخم پای دیابتی یا هر زخم دیگری اقدام کنید:
1)ابتدا دستهای خود را با شوینده بشوئید و خشک کنید.
2) زخم خود را با شوینده ملایم و آب ولرم بشوئید.
3) در صورت داشتن خونریزی در محل زخم، آن را  چند ثانیه فشار دهید تا خونریزی آن بند بیاید.
4) پماد آنتی بیوتیک مثل تتراسایکلین موضعی روی زخم بزنید و با اسفاده از باند آن را پانسمان کنید.
5) در صورت نداشتن عفونت و چرک میتوانید بعد از یکی دوروز شروع به استفاده از کرمهای ترمیم کننده مخصوص زخم دیابتی  کنید.
6) مرطوب نگه داشتن زخم میتواند باعث ترمیم سریعتر آنگردد. پس بصورت مداوم از کرمهای ترمیم کننده مخصوص استفاده کنید.

 

• مقاله مربوط: بهترین کرم ترمیم کننده زخم دیابتی

علت دیر خوب شدن زخم افراد دیابتی

بطور طبیعی زخمها در عرض چند هفته روند بهبودی را بطور کامل طی میکندد اما گاهی شرایطی مانند کمبود کلاژن در بدن و بیماری های خاصی مانند دیابت میتوانند روند بهبودی زخمها را کاهش داده و عفونتهایی از جمله زخم پای دیابتی را افزایش دهند. از جمله دلایلی که زخمهای افراد مبتلا به دیابت دیرتر خوب میشوند و یا گاهی پیشرفت کرده و عفونی میشوند موارد زیر هستند:
1) بالا بودن گلوکز خون:
دیابت زمانی رخ میدهد که بدن شما قادر به جذب گلوکز(قند) و تبدیل آن به انرژی نیست و در نتیجه قند اضافی در جریان خون ایجاد می شود. در صورت عدم کنترل قند خون مشکلات جدی برای اندامهایی مانند قلب، کلیه، چشم و اعصاب ایجاد میشود. حال آنکه ارتباط زیادی بین گلوکز خون و بهبود زخمها وجود دارد. این موضوع در گردش خون، اعصاب و سیستم ایمنی بدن دارد.

2) غلظت خون و گردش خون ضعیف:
افزایش قند خون باعث غلظت خون و در نتیجه کاهش سرعت گردش خون میگردد. با کاهش سرعت گردش خون، گلبولهای سفید به محل زخم دیرتر و به کندی میرسند، گلبولهای وظیفه مبارزه با عفونت را دارند. در نتیجه امکان بروز عفونت در محل زخم افزایش می یابد.

2) بیماری نوروپاتی:
برخی افراد مبتلا به دیابت گاها دچار نوروپاتی می شوند. بیماری نوروپاتی وضعیتی است که به سیستم عصبی بدن آسیب زده و در نتیجه فرد احساس خود را از دست میدهد و متوجه درد، سوزش، زخم، تاول، ناخن فرورفته در گوشت خود نمیشود. 60% افراد دیابتی به نوروپاتی مبتلا میشوند. این مشکل در دست و پا بیشتر رخ میدهد.

3) سیستم ایمنی ضعیف:
قند خون اضافی در بدن به ترکیبی بنام دی کربونیل تجزیه میشود و باعث تضعیف سیستم ایمنی میگردد. سطح بالای قند خون باعث قوی شدن باکتری ها در محل زخم شده و با ضعیف شدن سیستم ایمنی، مبارزه با باکتری ها سحتتر می شود. باکتری های قوی شده میتوانند منجر به عفونت زخم گردند.

 

چرا زخم دیابتی بیشتر در پا رخ میدهد؟

همانطور که بیان کردیم، گلوکز بالا در خون باعث غلظت خون و کاهش سرعت انتقال خون در رگها و در نتیجعه کاهش فشار خون میشود. افراد مبتلا به دیابت با تجمع پلاک در رگها روبرو هستند. این تجمع باعث باریک شدن رگهای خونی نیز میشود. پس طبیعتا سرعت انتقال خون به اندامها مخصوصا پا، که دورترین نقطه به قلب است بسیارکند میشود. نرسیدن خون به زخم ها باعث کاهش انتقال اکسیژن و مواد مغذی به زخم و همچنین دیر رسیدن گلبولهای سفید برای مبارزه با عفونت شده و زخم پای دیابتی را ایجاد میکند.

 

دلیل اهمیت رسیدگی به زخم پای دیابتی

زخم پای دیابتی اثر منفی چشمگیری بر روی زندگی بیماران مبتلا به دیابت از خود بروز می دهد. این بیماری بسیار مستعد عفونت دار شدن است و گسترش  پیدا کردن آن در نهایت، سبب قطع عضو و یا در موارد شدید "مرگ" می­گردد. بنابراین مدیریت درمان این دسته از آسیب ها و جراحات، بسیار مهم است. برای درمان موفقیت آمیز زخم پای دیابتی، باید درک وسیعی از این بیماری به دست آورد، مانند: علت پیشرفت بیماری، خطرات و روش های درمان آن. در کنار تمامی این ها، با توجه به طولانی بودن دوره ی درمان، "بیمار" نقش مهمی را در فرآیند دارد. تقریبا 15% افرادی که به بیماری دیابت مبتلا هستند در طول عمر خود تحت تاثیر زخم پای دیابتی قرار می گیرند.
زخم پای دیابتی (DFU) معمولا باعارضه ی نارسایی عروقی همراه هستند که این خود منجر به بیماری قانقاریا، استئومیلیت دیابتی و قطع عضو درافراد مبتلا به دیابت می شود. خطر ابتلا به این بیماری، با کاهش هوشیاری و فشارخون، افزایش پیدا می کند. زخم پای دیابتی علاوه بر اینکه بر روی کیفیت زندگی بیماران اثر منفی به جا می گذارد، افزایش عفونت و هزینه های درمان آن، یک خطر بسیار بزرگی به شمارمی آید که بخش زیادی از بودجه بهداشت عمومی را نیز شامل می شود.

پس بهتر است که از ایجاد زخم پیشگیری شود. در بخش بعدی به شما راه های پیشگیری از زخم دیابتی و رسیدگی به آنها در مراحل اولیه را معرفی میکنیم.

 

بیماری هایی که افراد دیابتی ممکن است با آن درگیر شوند

1) نوروپاتی دیابتی:

افراد مبتلا به دیابت گاها دچار نوروپاتی می شوند. نوروپاتی دیابتی در اثر بالا بودن سطح قند خون اتفاق می افتد و بیشتر در دست و پا شایع است. در این بیماری، عصب ها آسیب دیده و فرد احساس خود را از دست میدهد. در نتیجه در صورت بروز زخم، بریدگی و... فرد احساس درد، سوزش، خارش و ... را در محل آسیب دیده ندارد و متوجه آن نمی شود. افراد مبتلا به نوروپاتی باید با حساسیت بیشتری هر روز بدن خود را بررسی کنند.

2) بیماری قانقاریا:

بیماری که به سیاه مردگی نیز معروف است، در حالتی که به بخشی از بدن خونرسانی صورت نگیرد، بافت آن بخش میمیرد و سیاه میشود. این اتفاق معمولا روی زخمهای عفونی صورت میگیرد. علائم شایع قانقاریا پوست آبی یا سیاه، درد و ترشح بدبو است. معمولا برای درمان قانقاریا از آنتی بیوتیکها استفاده
میشود و متاسفانه در صورت پیشروی بیماری پزشکان مجبور به قطع عضو میشوند.

3) بیماری استئومیلیت دیابتی:

این مشکل در زخمهای عفونی رخ میدهد. زخمهای عفونی میتوانند استخوان ناحیه زخم را آلوده کرده و باعث از بین رفتن استخوان شوند.
علائمی مثل تب، تورم قرمزی، گرمی در لمس زخم، درد و حساسیت و چرک میل به زرد از علائم زخم عفونی است که میتواند هر کدام از بیماری های نام برده را در پی داشته باشد.

علائم عفونی شدن زخم پای دیابتی

✔️ یک خط قرمز در اطراف زخم وجود دارد که سیاه رنگ میشود.
✔️ حس اطراف زخم از دست میرود.
✔️ رنگ غیر عادی مثل قرمز، آبی، برنز و سبز مایل به سیاه.
✔️ تشکیل زخم جدید در محلی که قبلا هم زخم آنجا ایجاد شده بوده.
✔️ در لمس زخم، درد و داغی حس میشود.
✔️ بوی بد در ناحیه زخم.
✔️ ترشح چرک و مایع از زخم.
✔️ عدم بهبودی بعد از گذشت 4 هفته.
✔️ مشاهده تاول های به همراه شیار در پا
✔️ پینه های با افزایش فشار و خونریزی در پا دیده می شوند. 

 

انواع پانسمان زخم دیابتی

✔️ پانسمان فوم: بسیار نرم و جاذب بوده و برای زخمهای دارای ترشح و عفونت مناسب است. همچنین بالشتکهایی دارند که در برابر آسیب فیزیکی و محافظت فیزیکی مناسب هستند.

✔️ پانسمان آلژینات: عمدتا از جلبک دریایی ساخته شده اند. این جلبکها میتوانند تا 20 برابر وزن خون، رطوبت را حفظ کنند و مانند اسفنج عمل کنند. برای زخمهای عمیق و دارای ترشحات مود استفاده قرار میگیرد. از طرفی این پانسمانها از رشد باکتری و عفونت جلوگیری میکنند.

✔️ پانسمان هیدروژل: هیدروژل مبتنی بر آب بوده و برای مرطوب نگه داشتن ناحیه زخم شده مناسب است. زیرا با حفظ رطوبت کلاژن سازی رخ داده و پوست سریعتر ترمیم میشود. برای زخمهای خشک یا پوشیده از پوست مرده و همچنین زخمهای عفونی مناسب است.

بیشتر بخوانید: خرید کرم ترمیم کننده



مقالات مرتبط: