ترک های پوستی، رگه ها و رشته‌هایی راه‌راه مانند یا خطوطی هستند که بر سطح پوست پدید می‌آیند. این ترک ها در اثر کشیده شدن ناگهانی پوست به وجود آمده و بسیار شایع هستند. احتمال بروز این ترک های پوستی، روی پوست هر فردی وجود دارد، هرچند معمولاً روی پوست زنان بیشتر ازمردان دیده می شوند. این ترک ها می توانند روی قسمت‌های متعددی از بدن؛ شامل شکم، ران‌ها، مفاصل ران‌ها، باسن، سینه‌ها، قسمت بالای بازوها و پائین کمر پدیدار شوند. دلیل بروز این ترک‌ها، عدم توانایی پوست در بازیابی شکل نرمال خود، پس از یک دوره رشد شدید غالباً به دلیل حاملگی، افزایش وزن، کاهش وزن یا بلوغ جنسی است. بیش از ۵۰ درصد از زنان در طی دوران بارداری ترک های پوستی را تجربه می‌کنند.
حقایقی درباره ترک‌های پوستی
- ترک‌های پوستی خطوط، نوارها ورگه‌های باریکی هستند که در هنگام کشیدگی سریع پوست رخ می دهند.
- بارداری، بلوغ جنسی و افزایش سریع وزن، همگی می‌توانند باعث ترک‌های پوستی شوند.
- شواهد چندانی مبنی بر مؤثر بودن درمان‌های کنونی مورداستفاده در درمان ترک‌های پوستی، وجود ندارد.
- ترک‌های پوستی اغلب بدون هیچ نوع درمانی با گذشت زمان، کمرنگ شده و نشان دهنده هیچ نوع خطرجدی به صورت طولانی مدت در سلامتی فرد نیستند.
ترک‌های پوستی چه هستند؟
ترک های پوستی (Stretch marks) اسکارها یا ضایعاتی هستند که شکل و ظاهر پوست را تغییر می‌دهند. این ترک‌های پوستی به عنوان استریا (striae)، استریا دیستنس (striae distensae)، استریا آتروفیکن (striae atrophicans) یا استریا گراویداروم (striae gravidarum) نیز شناخته می‌شوند.
بیشترین نواحی که تحت تأثیر ترک های پوستی قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
- شکم
- سینه‌ها
- مفصل ران
- پهلو و تهی گاه
- باسن و نشیمنگاه
- ران‌ها
ترک های پوستی ازنظر جسمی خطرناک نیستند، ولی می توانند سبب بروز مشکلاتی در تصور فرد از ظاهر خود (خویشتن بینی) و نگرانی او گردند. برای برخی افراد، ترک های پوستی نگرانی های قابل توجهی از نظر زیبایی به دنبال دارند، که می‌تواند حتی زندگی روزمره آنها را تحت تأثیر قرار دهند.
نشانه‌ها و علائم ترک‌های پوستی
قبل از اینکه ترک های پوستی ظاهر شوند، ظاهر پوست نازک و صورتی می گردد. همچنین ممکن است فرد احساس کند، پوستش تحریک پذیر شده و دچار خارش است. ترک‌های پوستی درابتدا ممکن است به صورت چین‌وچروک‌های مواج، رگه‌های برجسته؛ در رنگ‌های قرمز، بنفش، صورتی، قهوه‌ای قرمز یا قهوه‌ای تیره؛ با توجه به رنگ پوست، ظاهر شوند. این رگه ها در نهایت کمرنگ و صاف می شوند و در طی زمان به رنگ نقره‌ای در می آیند. ترک‌های پوستی با گذشت زمان کمتر به چشم می آیند، ولی این فرایند اغلب چندین سال به طول می انجامد.
علل وعوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
- بارداری: بین ۵۰ تا ۹۰ درصد از زنان باردار تجربه ترک‌های پوستی را در طی دوران بارداری یا پس از زایمان دارند.
- بلوغ جنسی: در دوران بلوغ جنسی بدن رشد سریعی دارد که می‌تواند منجر به ترک‌های پوستی شود.
- افزایش ناگهانی وزن: اضافه وزن زیاد در دوره زمانی کوتاه، می تواند منجر به ترک‌های پوستی شود.
- بیماری‌ها و عارضه ها: برخی عرضه‌ها همانند سندروم مارفان (Marfan Syndrome) و سندروم کوشینگ (Cushing's syndrome) می توانند سبب ترک‌های پوستی شوند. سندروم مارفان می‌تواند منجر به کاهش الاستیسیته و خاصیت ارتجاعی در بافت پوست و سندروم کوشینگ می‌تواند منجر به تولید بیش‌ازحد هورمون توسط بدن و افزایش سریع وزن و شکنندگی پوست شود.
- استفاده از کورتیکو استروئیدها: استفاده طولانی مدت از کرم‌ها و لوشن های حاوی کورتیکو آستروئیدها می تواند سطوح کلاژن را در پوست کاهش دهد. کلاژن نقش تقویت و حمایت از را ایفا می‌کند و کاهش مقدار آن می تواند خطر بروز ترک‌های پوستی را افزایش دهد.
پوست از سه لایه اصلی تشکیل شده است. ترک‌های پوستی در درمیس (dermis) یا لایه میانی و در اثر کشیده شدن بافت همبند(connective tissue) بیش‌ازحد الاستیسیته و قابلیت ارتجاعی خود، شکل می‌گیرند. این فرایند نتیجه انبساط یا انقباض سریع پوست است. با رشد بدن، بافت‌های همبند در درمیس به کندی کشیده می‌شوند تا با رشد کند بدن سازگاری یابند. با این وجود، رشد سریع بدن منجر به کشیدگی ناگهانی درمیس میشود. این امر سبب پاره شدن درمیس و بروز ترک‌های پوستی میشود. ترک های پوستی درنهایت کمرنگ شده و به رنگ نقره ای، سفید یا براق در می‌آیند و به دلیل چربی کمرنگ زیر پوست به جای رگ های پوستی قابل رؤیت می‌شوند. اگر سطوح بالایی از کورتیزون در خون وجود داشته باشد یا هنگامی که کورتیزون روی پوست مورد استفاده قرار گیرد، احتمال پدید آمدن این ترک‌ها و شدت یافتن آن ها بیشتر است. کورتیزول یا همان هورمون استرس، توسط غدد فوق کلیوی تولید میشود و به کورتیزون تبدیل می شود. این ماده سبب تضعیف بافت‌های الاستیک (ارتجاعی) در پوست می شود.
عوامل خطرساز
شماری از عوامل خطرساز مرتبط با بروز و ایجاد ترک های پوستی معرفی شده‌اند، ولی شواهد متفاوتی دراین باره وجود دارد. تائید دلایل ترک های پوستی نیازمند تحقیقات بیشتر است. عوامل خطرساز مرتبط با ترک های پوستی مرتبط با موارد زیر هستند:
- سوابق خانوادگی
- بیمارهای مزمن
- شاخص توده بدنی (BMI) قبل از بارداری
- وزن نوزاد در هنگام تولد در زنان باردار
این یافته ها می توانند بر اساس سطح بالاتر کشیدگی پوست در زنان چاق با نوزادان بزرگ تر و همچنین بر اساس تغییرات در کلاژن پوست و بافت همبند که مرتبط با سن است، توضیح داده شوند.
تشخیص ترک‌های پوستی
ترک های پوستی به راحتی، با معاینه پوست و بررسی سوابق پزشکی شخص قابل تشخیص هستند. پزشک معمولاً بر اساس نشانه ها، علائم و همچنین داروها و درمان‌های مورداستفاده یا بیماری‌های احتمالی سؤالاتی می‌پرسد . ترک های پوستی مضر نیستند و سبب مشکلات پزشکی نمی شوند. در موارد نادر، ممکن است نشانه ای از وجود مشکلی در سلامتی شخص باشند که نیاز به بررسی و درمان داشته باشد.
درمان و جلوگیری از ترک‌های پوستی
درمان ترک های پوستی می‌تواند هزینه بر باشد و همواره مؤثر نیست. مگر در مواردی که یک بیماری دیگر سبب این ترک‌ها شده باشد، درمان این ترک ها تحت پوشش درمانی قرا ندارند. ترک های پوستی به‌عنوان یک مشکل زیبایی در نظر گرفته می‌شوند. کرم‌ها، ژل‌ها، لوشن‌ها و جراحی زیبایی همگی به عنوان درمان هایی برای ترک‌های پوستی توصیه شده‌اند. اگرچه شواهد درمانی ناچیزی، مبنی بر مؤثر بودن این نوع درمان‌ها وجود دارد. درمان های کنونی به ویژه در بهبود طولانی مدت ترک‌های پوستی و برای تمام انواع پوست‌ها قابلیت محدودی دارند. ترک‌های پوستی اغلب به مرور زمان کمرنگ شده و غیرقابل تشخیص می‌شوند. برای زنانی که در دوران بارداری دچار ترک‌های پوستی می‌شوند، این ترک‌ها در حدود ۶ تا ۱۲ ماه بعد از زایمان کمتر قابل تشخیص خواهند بود. با استفاده از مواد آرایشی این ترک‌های پوستی در نواحی از بدن که بیشتر در معرض دید است قابل پوشاندن هستند.
کرم‌ها، روغن‌ها و درمان‌های موضعی
شواهد قوی مبنی بر اینکه استفاده از لوشن ها، کرم ها یا روغن‌ها در بهبود ظاهرترک های پوستی وجود ندارد. درمان های موضعی، داروهایی هستند که شامل عناصر فعال بوده و روی سطح پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند. مطالعات متعددی اثرات درمان های موضعی را نسبت به داروهای فاقد عناصر فعال، یا عدم دریافت هر نوع درمانی مقایسه کرده‌اند. این بررسی ها نشان می دهد که از نظر آماری هیچ تفاوت اساسی مابین گروه‌های فوق وجود ندارد به عبارتی ،گزینه های درمانی موجود، فرایند درمان ترک های پوستی را بهبود یا سرعت نمی بخشند.
جلوگیری از ترک‌های پوستی
جلوگیری از پدید آمدن ترک های پوستی همواره امکان پذیر نیست. با این وجود قدم های زیر ممکن است احتمال بروز این ترک ها را کاهش دهند:
- حفظ وزن متناسب و سالم
- اجتناب از کاهش و افزایش وزن به‌صورت پیاپی
- پیروی از رژیم غذایی سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی. مصرف مقادیر مناسبی از ویتامین آ (A) و ویتامین ث (C) و همچنین مواد معدنی شامل روی (زینک) و سیلیکون به حفاظت از پوست کمک کنند.
- افزایش وزن آهسته و تدریجی در طی دوران بارداری
- نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در هر روز.
ترک های پوستی می‌توانند ناخوشایند و زشت باشند، ولی این ترک ها شایع بوده و در اغلب موارد مشکلی موقتی هستند. این ترک ها، خطرهای طولانی مدت در سلامتی فرد به دنبال نداشته و درمان آن ها معمولاً برای بهبود تصور فرد از ظاهر خود، صورت می‌گیرند.
