کولیک نوزادان؛ علل و درمان

کولیک چیست؟

" کولیک " ( به انگلیسی : Colic ) اصطلاح مورد استفاده برای توصیف نوزادانی است که در طول سه ماه اول زندگی بیش از حد برای هیچ علتی ظاهری گریه می کنند.
کولیک یکی از عذاب آورترین مشکلات پرستاری نوزاد است که برای نوزاد، والدین و یا پرستار ، ناراحت کننده است.
علت کولیک به خوبی مشخص نشده است، اما در اکثر نوزادان در سه تا چهار ماهگی از بین می رود و معمولا بعد از خروج گاز یا حرکت روده ها گریه قطع می شود.
اگر چه معمولا خود به خود برطرف می شود ، اما باید بیشتر در مورد کولیک بیشتر بدانید تا درک بهتری از این مرحله دشوار زندگی فرزندتان بدست آورید.
کولیک به عنوان "گریه بیش از حد" تعریف شده است. یک کودک مبتلا به کولیک اغلب بیش از سه ساعت در روز و بیش از سه روز در هفته گریه می کند.
کولیک بسیار شایع است و در 40 تا 60 درصد نوزادان رخ می دهد. این بی تابی کوک معمولا بین هفته های سوم و ششم بعد از تولد شروع می شود و معمولا در سن سه تا چهار ماهگی پایان می یابد.

کولیک با دفعات مشابه در گروه های زیر رخ می دهد:

• چه مرد یا زن

• چه نوزادان تغذیه شده با شیرمادر یا بطری

• چه نوزادان کامل یا زودرس

• و چه کودک اول یا دوم

تمام نوزادان در طول سه ماه اول عمر بیشتر از هر زمان دیگری گریه می کنند. اگر چه نوزادان بدون کولیک کمتر از نوزادان با کولیک گریه می کنند و تعریف استاندارد برای گریه بیش از حد وجود ندارد ، اما تا دو ساعت در روز گریه برای نوزادان یک امر طبیعی است.

• اپیزود های گریه معمولا به طور کلی بیش از سه ساعت در روز است.

• هر اپیزود کولیک دارای ابتدا و پایانی روشن است ( ناگهان شروع می شود و ناگهان برطرف می شود ) و شروع آن به آنچه قبل از آن اتفاق می افتد بستگی ندارد یعنی مثلا قبل از آن کودک خوشحال و شاداب بوده یا در حال غذا خوردن و یا حتی خواب بوده است و ناگهان شروع به گریه می کند و این اتفاق در ساعات عصر و نزدیک شب بیشتر اتفاق می افتد.

گریه های کولیک شدیدتر و بلندتر از گریه طبیعی است به طوری که انگار نوزاد در معرض درد است و جیغ میزند.
نوزادانی با کولیک ممکن است نشانه های جسمی زیر را داشته باشند :
نوزادان مبتلا به کولیک دشواریا غیرممکن است که آرام شوند، مهم نیست که والدین چه کار کنند. ممکن است دوره های آرام وجود داشته باشد، اما نوزادان اغلب در حالت گریه می مانند. معمولا بعد از خروج گاز یا حرکت روده ها ، گریه قطع می شود.
کولیک یک مشکل موقت است و در 90 در صد نوزادان بعد از چهار ماهگی برطرف می شود.

دیگر دلایل گریه بیش از حد نوزاد:

دلایل دیگری غیر از کولیک وجود دارد که نوزاد ممکن است بیش از حد گریه کند که می تواند از مشکلات ساده مانند گرسنگی تا مشکلات جدی مانند عفونت باشد.
والدین باید ابتدا علت گریه را مشخص کنند :

• گرسنگی - سعی کنید ابتدا به کودک غذا دهید برای دیدن اینکه آیا گرسنگی مشکل است یا خیر. اگر چه بیشتر نوزادان (کمتر از سه ماه) هر دو تا چهار ساعت غذا می خورند، همه نوزادان بعضی اوقات می خواهند خوراک بیشتری داشته باشند ( معمولا در زمان رشد جهشی ).

• درد - بررسی کنید که آیا نوزاد به دلیل بیماری یا آسیب جسمی در معرض درد است یا خیر. پوست را برای تعیین اینکه آیا کودک بیش از حد گرم و یا خیلی سرد است لمس کنید. بررسی کنید که لباس یا پوشک بیش از حد محکم نباشد و یا مو اطراف یک انگشت یا پا پیچیده نشده باشد.

• خستگی یا اضطراب - نوزادان اغلب زمانی که از بازی و یا دستکاری ( بغل ) خسته شده و یا بیش از حد تحریک می شوند گریه می کنند. نوزاد را مانند شکل بپوشانید و برای حرکت پاها فضا بذارید .دادن یک پستانک، و یا تغییر مکان (مانند یک کالسکه یا ماشین سواری) ، به کودک کمک می کند که به خواب برود.

• حساسیت غذایی - نوزاد می تواند نسبت به مواد غذایی که مادرش می خورد حساسیت داشته باشند. مواد غذایی مانند شیر، تخم مرغ، آجیل و گندم (نان ) می توانند به طور مستقیم روی ترکیبات شیر مادر تاثیر داشته باشند. این غذاها گاهی اوقات باعث واکنش های غذایی و مشکلات گوارشی مانند دل درد نوزادان و دل پیچه کودکان ( اسپاسم ) و اسهال می شوند.

نوزادان همچنین می توانند به پروتئین شیرگاو یا محصولات لبنی گاو که مادرش می خورد آلرژی (حساسیت ) داشته باشند.
آلرژی پروتئین شیر گاو می تواند باعث ایجاد خون در مدفوع شود. حساسیت به لاکتوز (قند موجود درشیر گاو) در پیشرفت کولیک اثر بسیار کمی دارد.
به حساسیت غذایی مشکوک می شویم ، اگر یک کودک یک ساعت پس از غذا گریه و فریاد می کند یا مقدار زیادی از آن را به بیرون بر می گرداند یا اگر مبتلا به یبوست یا اسهال باشد.
علائم آلرژی شیر گاو عبارتند از اگزما ( لکه های قرمز پوستی )، خس خس، اسهال، یا استفراغ.
علائم آلرژی به پروتئین شیر گاو عبارتند از نق نق کردن و خون در مدفوع.

• اگر نوزاد بعد از غذا گریه می کند ، علت آن میتواند خوردن هوا و یا رفلاکس باشد . برای خارج شدن هوا تکنیک هایی وجود دارد که ر ادامه به آن ها می پردازیم و برای درمان رفلاکس باید به پزشک مراجعه کنید.
• اگر این علل از بین رفته و کودک هنوز به شدت گریه می کند، والدین باید با یک پزشک صحبت کنند.

اکثر نوزادانی که بیش از حد گریه می کنند، مشکل جدی پزشکی ندارند.

روش های کنترل و درمان کولیک:

1.راهکار های اولیه:

به عنوان مداخلات خط اول برای کولیک، تغییرات در روش تغذیه و یا آزمایش برخی از تکنیک های زیر را برای تسکین نوزاد پیشنهاد می کنیم.
این مداخلات بعضی از علل بالقوه کولیک نوزادان را در بر می گیرد (به عنوان مثال : کاهش بلع هوا ).
ما به طور کلی تغییرات در تغذیه و تکنیک های تسکین دهنده را همزمان آغاز می کنیم.
اگر چه شواهد حاکی از اثر داشتن این مداخلات محدود است اما این مداخلات هیچ هزینه و عارضه ای ندارند و به والدین کمک خواهد کرد.

الف ) تکنیک تغذیه

تغییرات روش تغذیه برای نوزادانی که کولیک آن ها مربوط به مشکلات تغذیه ( به عنوان مثال، تغذیه کم یا تغذیه بیش از حد ) مفید باشد.
برای غذا دادن به نوزاد با بطری (شیشه شیر ) ، نوزاد را به حالت عمودی ( نشسته ) قرار دهید و از یک بطری با جنس انعطاف پذیر مثلا پلاستیکی استفاده کنید . این کار ها باعث می شود نوزاد هوای کمتری بخورد.

ب ) تکنیک های تسکین دهنده

ما پیشنهاد می کنیم که والدین با استفاده از یک یا چند تکنیک زیر برای تسکین نوزاد اقدام کنند.
دستورالعمل هایی را که مفید هستند را ادامه دهید و آن هایی را که نیستند متوقف کنید.
می تواند ترکیبی از تکنیک های تسکین دهنده انجام شوند. والدین می توانند یک روش را برای چندین دقیقه امتحان کنند و اگر مفید نبود، روش دیگر.
ما پیشنهاد می کنیم که خانواده ها قبل از رفتن به مداخلات دیگر، تکنیک های تسکین دهنده زیر را برای چند روز آزمایش کنند:

• استفاده از پستانک

• سوار کردن نوزاد در ماشین یا کالسکه یا قرار دادن در تخت متحرک (کریر carrier )

• حمل کردن نوزاد با استفاده از کمربند های مخصوص شکمی مادر

• تکان دادن نوزاد در آغوش

• تغییر منظره (یا به حداقل رساندن محرک های بصری)

• قرار دادن کودک در تاب نوزاد

• حمام گرم

• مالش شکم نوزاد

• بستن آزادانه نوزاد (swadelling) ( قنداق ) مانند تصویر ( نه به صورت سنتی ) طوری که پاها برای حرکت آزاد باشند

• پخش کردن صدای ضربان قلب

• ارائه "نویز سفید" (white noise ) (به عنوان مثال، جارو برقی، خشک کن لباس، ماشین ظرفشویی،دستگاه تولید کننده نویز سفید، و غیره)

ژنراتورهای نویز که بعضی اوقات به نام دستگاه های خواب نوزاد شناخته می شوند . برای به حداقل رساندن عواقب بالقوه ناشی از توسعه شنوایی ، ژنراتورهای نویز سفید باید در دورترین مکان از نوزاد قرار داده شوند همچنین با صدای کم و فقط برای مدت کوتاهی استفاده شود.

2.راهکار های ثانویه:

الف ) تغییر رژیم غذایی

مطالعاتی در زمینه تغییر در رژیم غذایی برای نوزادانی که به مداخلات خط اول پاسخ ندادند ، انجام شده است ، به ویژه اگر آلرژی (حساسیت ) به شیر مشکوک باشد.
تغییرات غذایی بستگی به این دارد که آیا نوزاد در حال تغذیه با شیر مادر است یا نه.
در این قسمت به انواع تغییرات غذایی کمک ککنده به کاهش کولیک در هر دو گروه نوزادان می پردازیم.

نوزادانی که از شیر مادر استفاده نمی کنند:

استفاده از شیر خشک های هیدرولیز شده: آزمایش یک هفته ای یک شیرخشک هیدرولیز شده مخصوص نوزادان (مثلا Aptamil Pepti ) ) آپتامیل پپتی یا ببلاک ای آر ( Bebelac AR ) )یک انتخاب برای نوزادانی است که دارای کولیک هستند و به مداخلات خط اول پاسخ نداده است. برخی از نوزادان مبتلا به کولیک ممکن است به برخی از شیرخشک ها آلرژی (یا عدم تحمل) داشته باشد، اگرچه افراد مبتلا به آلرژی یا عدم تحمل ، معمولا دارای ویژگی های بالینی خاص هستند. (مثلا مدفوع خونین، استفراغ، علائم پوستی و غیره). شیر خشک هیدرولیزشده در صورتی ادامه یابد که گریه و سایر علائم کاهش یابد. پاسخ معمولا در 48 ساعت اتفاق می افتد. اگر علائم نوزاد تغییری نکرد رژیم غذایی به صورت قبل بازگردد (شیرخشک های هیدرولیزشده گران تر از شیرخشک های مبتنی بر شیر گاو هستند).
بررسی های سیستماتیک در دو آزمایش تصادفی ( random trial ) در سال 2012 نشان می دهد که استفاده از فرمول های هیدرولیزشده در نوزادان مبتلا به کولیک باعث کاهش ناراحتی ( distress ) و گریه نوزاد میشود.
فرمول پروتئین سویا: ما پیشنهاد نمی کنیم که از شیر خشک بر پایه پروتئین سویا برای شیرخواران با کولیک استفاده کنید. زیرا مزایای پروتئین شیر سویا در مقایسه با پروتئین شیر گاو در پیشگیری و درمان کولیک اثبات نشده است. مطالعات مقایسه اثر فرمول های سویا و HA ( هایپو آلرژی ) در کاهش علائم کولیک محدود هستند.
نه کمیته تغذیه کودکان آکادمی ( AAP )و نه موسسه ملی سلامت ( NICE ) ، پروتئین سویا برای درمان کولیت نوزادان را پیشنهاد نمی کنند.
فرمول حاوی فیبر: در یک تحقیق بر روی 27 نوزاد مشخص شد که استفاده از فراورده های حاوی فیبر بر میزان گریه نوزادان تاثیر ندارد یا این حال 17 والدین ، تاثیر آن را روی کولیک تایید کردند لذا نتایج متناقض است.

کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند:

تغییر رژیم غدایی مادر: مصرف نکردن بعضی مواد غذایی (مانند شیر، تخم مرغ، آجیل، گندم) توسط مادران شیرده با نوزادان مبتلا به کولیک که به مداخلات خط اول (در بالا ) پاسخ نداده اند می تواند کمک کننده باشد. برخی از نوزادان مبتلا به کولیک ممکن است آلرژی غذایی یا آلرژی به شیر گاو داشته باشد، اگرچه افراد مبتلا به آلرژی معمولا دارای ویژگی های بالینی (مانند بثورات، خس خس) هستند. تغییرات در تغذیه مادر ممکن است به خصوص در صورت آلرژی شیر گاو (مثلا اگزما، خس خس، اسهال یا استفراغ) میتواند بسیار مفید باشد.
برخی مطالعات نشان می دهند استفاده از رژیم غذایی کم آلرژی ( شیرخشک های HA ) می تواند برای کولیک مفید باشد.
پروبیوتیک ها ( Pedilact , Kidilact ): پروبیوتیک ها بهتر از سایر اقدامات برای درمان کولیک مورد مطالعه قرار گرفته اند و برخی از شواهد وجود دارد که ممکن است باعث کاهش زمان گریه در برخی شیرخواران میشود اما قبل از اینکه پروبیوتیک ها به طور مرتب توصیه شوند، تحقیقات بیشتری لازم است. بهترین داروی کولیک نوزادان (پروبیوتیک) قطره پدی لاکت، پودر کیدی لاکت زینک، قطره کولیکز، و قطره کولیک اید هستند. داروهای پروبیوتیک ایرانی مثل شربت گریپ میکسچر و شربت گریپ واتر دینه که حاوی محصولات گیاهی هم می باشند، در درمان کولیک نوزادان بسیار موثر هستند.
علاوه بر این، تجزیه و تحلیل DNA از پروبیوتیک های موجود در بازار نشان می دهد که گونه های ذکر شده در برچسب یا جلد محصول ممکن است با گونه ها(میکروب ها )ی موجود در محصول سازگار نباشد.
ساکاروز یا همان شکر: ما شکر را برای درمان کولیک پیشنهاد نمی کنیم. اگرچه شکر خوراکی به نظر می رسد برخی از انواع درد در نوزادان را کاهش می دهد اما شواهدی که در کاهش گریه نوزادان کولیکی مفید است، محدود است.
سایمتیکون یا دایمتیکون: سایمتیکون یک دارو است که موجب می شود حباب های گاز داخل معده به هم متصل شوند و خروج آن ها تسهیل شود. با این حال، دو بررسی در سال 2016 نتایج متناقضی برای حمایت از استفاده از آن در درمان کولیک گزارش کردند. سایمتیکون یا دایمتیکون به طور کلی بی ضرر در نظر گرفته می شود ، اما با داروی لووتیروکسین در نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی ، تداخل مهمی ایجاد می کند.
داروهای گیاهی (گریپ میکسچر): چندین آزمایش نشان می دهند که داروهای گیاهی خاص ممکن است در کاهش گریه سودمند باشد. اشکال این فراورده ها این است که استاندارد و کنترل درستی برای آن ها وجود ندارد.
مثلا این فراورده ها باید حتما بدون الکل ، بدون میکروب و بدون هر گونه ماده مضر برای نوزاد باشند.
مصرف طولانی مدت فراورده های گیاهی ممکن است منجر به کاهش مصرف شیر شود.