کبد چرب غیر الکلی؛ علائم، تشخیص و درمان

بیماری کبد چرب غیر الکلی

بیماری کبد چرب غیر الکلی یک عبارت کلی برای توصیف طیف وسیعی از بیماری­ های کبدی است که افرادی که الکل نمی­ خورند را تحت تاثیر قرار می­ دهند. همانطور که از نامش برمی­ آید؛ مشخصه­ اصلی بیماری کبد چرب غیر الکلی، تجمع بیش از حد چربی در سلول­ های کبدی است.
استئاتوهپاتیت غیر الکلی، فرم بالقوه جدی بیماری است و با التهاب کبدی که ممکن است به زخم و آسیب برگشت ­ناپذیر پیشرفت کند؛ تشخیص داده می­ شود. این آسیب شبیه آسیب ناشی از مصرف سنگین الکل است. در شدید ترین فرم، استئاتوهپاتیت غیر الکلی می­ تواند به سیروز و نارسایی کبد پیشرفت کند.
بیماری کبد چرب غیر الکلی در سراسر جهان به خصوص در کشورهای غربی، شیوع فزاینده­ای دارد. در ایالات متحده، این بیماری شایع ­ترین نوع بیماری مزمن کبدی است و بر حدود 80 تا 100 میلیون نفر تاثیر می­ گذارد.
بیماری کبد چرب غیر الکلی در هر گروه سنی رخ می ­دهد؛ به خصوص در افراد بالای 40 و 50 سال که به علت عوامل خطری مانند چاقی و دیابت نوع 2، در معرض خطر ابتلا به بیماری­ های قلبی عروقی قرار دارند. این شرایط همچنین ارتباط نزدیکی با سندروم متابولیک دارد که گروهی از ناهنجاری­ هایی مانند افزایش چربی شکمی، توانایی ضعیف در استفاده از هورمون انسولین، فشار خون بالا و سطح بالای تری گلیسیرید در خون است.

مراقبت از بیماری کبد چرب غیر الکلی

• علائم
• کبد

بیماری کبد چرب غیر الکلی معمولا علامت و نشانه­ ای ایجاد نمی­ کند. زمانی که این اتفاق می­ افتد؛ علائم عبارتند از:

• کبد بزرگ شده
• خستگی
• احساس درد در بالای سمت راست شکم

علائم و نشانه­ های احتمالی استئاتوهپاتیت غیر الکلی و سیروز (زخم پیشرفته) عبارتند از:

• تورم شکم (آسیت)
• عروق خونی بزرگ شده تنها در زیر سطح پوست
• پستان­ های بزرگ شده در مردان
• طحال بزرگ شده
• قرمزی کف دست
• زردی پوست و چشم ­ها (زردی)

چه زمانی باید به دکتر مراجعه ­کنم؟

اگر علائم و نشانه­ های مزمنی دارید که باعث نگرانی شما می­ شوند؛ با پزشک خود ملاقات کنید.

علت­ بیماری کبد چرب غیر الکلی
کارشناسان دقیقا نمی ­دانند که چرا چربی در کبد برخی از افراد تجمع می ­یابد؛ در حالی که در کبد دیگران این اتفاق نمی ­افتد. به همین ترتیب، درک محدودی از اینکه چرا برخی از کبدهای چرب، التهابی را بروز می­ دهند که در نهایت به سیروز کبدی پیشرفت می­ کند؛ وجود دارد. بیماری کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی هر دو به دلیل موارد زیر ایجاد می­ شوند:

• اضافه وزن یا چاقی
• مقاومت به انسولین که در آن سلول­ های شما در پاسخ به هورمون انسولین، قند را جذب نمی ­کنند.
• قند خون بالا (هیپرگلیسمی) که نشان ­دهنده­ مرحله­ پیش دیابتی یا دیابت نوع 2 واقعی است.
• سطوح بالای چربی­ ها به خصوص تری گلیسریدها در خون

این مشکلات سلامتی به نظر می ­رسد باعث افزایش رسوب چربی در کبد می­ شوند. برای برخی از افراد، این چربی بیش از حد به عنوان سمی برای سلول­ های کبدی عمل می­ کند و موجب التهاب کبدی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی می­ شود که ممکن است منجر به تشکیل بافت اسکار (فیبروز) در کبد شود.

عوامل خطرساز

طیف گسترده­ای از بیماری­ ها و شرایطی که می­ توانند خطر ابتلا به بیماری کبد چرب الکلی را افزایش دهند؛ عبارتند از:

• کلسترول بالا
• سطوح بالای تری گلیسریدها در خون
• سندروم متابولیک
• چاقی به خصوص زمانی که چربی در شکم تجمع می­ یابد.
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• آپنه خواب (وقفه­ تنفسی در خواب)
• دیابت نوع 2
• کم­ کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
• کم­ کاری غده هیپوفیز

استئاتوهپاتیت غیر الکلی به احتمال زیاد در این گروه­ ها بیشتر است:

• افراد مسن­تر
• افراد مبتلا به دیابت
• افرادی با چربی شکمی

تشخیص بیماری کبد چرب غیر الکلی از استئاتوهپاتیت غیر الکلی بدون انجام تست­ های بیشتر دشوار است.

عوارض جانبی

• کبد طبیعی در برابر سیروز کبدی
• واریس مری
• سرطان کبد

از عوارض اصلی بیماری کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی، سیروز است که آخرین مرحله­ اسکار (زخم) در کبد می­ باشد. سیروز در پاسخ به آسیب­­ های کبدی مانند التهاب در استئاتوهپاتیت غیر الکلی رخ می ­دهد. همانطور که کبد سعی دارد التهاب را متوقف کند؛ ناحیه­ ای از زخم (فیبروز) را ایجاد می­ کند. با ادامه­ التهاب، فیبروز نواحی بیشتری از بافت کبد را در برمی­ گیرد. اگر این روند متوقف نشود؛ سیروز ممکن است منجر به:

• تجمع مایع در شکم (آسیت)
• تورم عروق مری شما (واریس مری) که ممکن است پاره شده و موجب خونریزی شوند.
• سردرگمی، خواب آلودگی و گفتار نامفهوم (آنسفالوپاتی کبدی)
• سرطان کبد
• مرحله­ نهایی نارسایی کبدی یعنی شرایطی که عملکرد کبد متوقف شده است.

در حدود 20 درصد از افراد مبتلا به استئاتوهپاتیت غیر الکلی، بیماری به سیروز پیشرفت می­ کند.
 

پیشگیری از بیماری کبد چرب غیرالکلی

به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی، به توصیه­ های زیر عمل کنید:

• یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید: یک رژیم غذایی گیاهی سالم غنی از میوه، سبزیجات، دانه­ های کامل و چربی­ های سالم انتخاب کنید.
• وزن سالم خود را حفظ کنید: اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید؛ تعداد کالری ­هایی که هر روز مصرف می­ کنید را کاهش داده و تمرینات ورزشی بیشتری انجام دهید. اگر وزن سالم دارید؛ برای حفظ آن یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید و ورزش کنید.
• ورزش: بیشتر روزهای هفته ورزش کنید. در صورتی که به طور منظم ورزش نمی­ کنید؛ این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

تشخیص بیماری کبد چرب غیر الکلی

از آنجایی که بیماری کبد چرب غیر الکلی در بیشتر موارد هیچ علامتی ندارد؛ اغلب زمانی از نظر پزشکی مورد توجه قرار می­ گیرد که آزمایشاتی برای دلایل دیگر مشکلات کبدی انجام شده باشند. این می ­تواند زمانی اتفاق بیفتد که کبد شما در سونوگرافی، غیر معمول به نظر برسد یا اینکه یک تست آنزیم کبدی غیر طبیعی داشته باشید.   
تست­ هایی که برای تشخیص و تعیین شدت بیماری انجام می­ شوند شامل موارد زیر هستند:

تست­ های خون

• شمارش کامل سلول­ های خونی
• تست­ های عملکرد کبد و آنزیم کبدی
• تست­ هایی برای هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت A، هپاتیت C و سایر موارد)
• تست غربال گری بیماری سلیاک
• قند خون ناشتا
• هموگلوبین A1C که نشان دهنده­ مقدار پایدار بودن قند خون شماست
• پروفایل لیپیدی که چربی ­های خون، مانند کلسترول و تری گلیسریدها را سنجش می­ کند.

روش­ های تصویربرداری

روش­ های تصویربرداری استفاده شده برای تشخیص بیماری کبد چرب غیر الکلی شامل موارد زیر است:

• سونوگرافی ساده که اغلب، زمانی که بیماری کبدی مورد شک باشد، اولین آزمایش است.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) شکم. این تکنیک­ ها توانایی تمایز بین استئاتوهپاتیت غیر الکلی از بیماری کبد چرب غیر الکلی را ندارند؛ اما ممکن است همچنان مورد استفاده قرار بگیرند.
• الاستوگرافی (ارتجاع نگاری) گذرا، یک شکل بهبود یافته از سونوگرافی که سختی کبد شما را سنجش می­ کند. سختی کبد نشان دهنده­ فیبروز یا ایجاد اسکار است.
• الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی که تصویربرداری رزونانس مغناطیسی را با الگوهای شکل گرفته توسط موج ­های صوتی تابانده شده به کبد ترکیب می­ کند تا یک نقشه­ بصری را ایجاد کند که نشان دهنده­ شیب سختی در کل کبد است و بازتاب دهنده­ فیبروز یا ایجاد اسکار می­ باشد.

آزمایش بافت کبد

اگر سایر تست­ ها قاطع نباشند؛ پزشک ممکن است روشی را برای برداشت یک نمونه­ بافتی از کبدتان توصیه کند (بیوپسی کبد). نمونه­ بافتی در یک آزمایشگاه، آزمایش می­ شود تا علایم التهاب یا ایجاد اسکار روی آن پیگیری شود. بیوپسی کبد ممکن است در برخی بیماران دردناک باشد و خطرات کمی دارد که پزشکتان با جزئیات آن را برای شما شرح می­ دهد. این روش توسط فرو کردن یک سوزن از طریق دیواره­ شکمی، به درون کبد انجام می­ شود.
یک رادیولوژیست تصویر به دست آمده از الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) کبد را نگاه می­ کند که نشان دهنده­ مناطق اسکار (فیبروز) به رنگ قرمز است.

درمان کبد چرب غیر الکلی

اولین خط درمان معمولا کاهش وزن از طریق ترکیبی از رژیم غذایی سالم و ورزش است. کاهش وزن، شرایطی که به ایجاد بیماری کبد چرب غیر الکلی کمک می­ کنند را کنترل می­ کند. در حالت ایده ­آل، کاهش10% از وزن بدن، مطلوب است؛ اما اگر شما 3 تا 5% از وزن اولیه­ خودتان را کم کنید، عوامل خطرساز بهبود می­ یابند. جراحی کاهش وزن نیز یک گزینه برای افرادی است که نیاز به مقدار زیادی کاهش وزن دارند.
پزشک ممکن است به شما توصیه کند که واکسن هپاتیت A و هپاتیت B بزنید تا به حفاظت شما در برابر ویروس ­هایی که ممکن است موجب آسیب بیشتر کبد شوند، کمک کنند.
برای آن ­هایی که سیروز ناشی از استئاتوز کبدی غیر الکلی دارند، پیوند کبد ممکن است یک گزینه­ درمانی باشد. پیامدهای پیوند کبد در این گروه جمعیتی، عموما خیلی خوب است.

درمان ­های بالقوه در آینده

هیچ درمان دارویی که توسط FDA تایید شده باشد برای بیماری کبد چرب غیر الکلی وجود ندارد؛ اما تعدادی از داروها با نتایج امید بخشی مورد مطالعه قرار گرفته اند.

سبک زندگی و درمان­ های خانگی

با کمک پزشک، می­ توانید گام ­هایی را برای کنترل بیماری کبد چرب غیر الکلی خودتان بردارید

• کاهش وزن: اگر شما اضافه وزن دارید یا چاق هستید؛ مقدار کالری­ هایی که هر روز می­ خورید را کاهش دهید و فعالیت بدنی خودتان را به منظور کاهش وزن افزایش دهید. کاهش کالری، نکته­ کلیدی برای کاهش وزن و مدیریت این بیماری است. اگر شما قبلا تلاش کرده ­اید که وزن خود را کاهش دهید و ناموفق بوده ­اید، از پزشک خود کمک بخواهید.
• یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید: یک رژیم غذایی سالم که غنی از میوه­ ها، سبزیجات و حبوبات است بخورید و مقدار کالری­ های دریافتی خودتان را کنترل کنید.
• ورزش و فعالیت بیشتر: در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه ورزش کنید. اگر شما در حال تلاش برای کم کردن وزن هستید ممکن است به این نتیجه برسید که ورزش مفید است. اما اگر شما قبلا به طور منظم ورزش نمی­ کردید؛ ابتدا با پزشک خود هماهنگ شوید و به آرامی آغاز به ورزش کنید.
• دیابت خودتان را کنترل کنید: از دستورالعمل­ های پزشک پیروی کنید تا دیابت خودتان را کنترل کنید. داروهایتان را طبق دستور مصرف کنید و به دقت قند خون خودتان را کنترل کنید.
• کلسترول خودتان را کاهش دهید: یک رژیم غذایی گیاهی سالم، ورزش و داروها می­ توانند به حفظ کلسترول و تری گلیسرید شما در سطح سالم کمک کنند.
• از کبد خود محافظت کنید: از چیزهایی که فشار زیادی روی کبد شما وارد می­ کنند اجتناب کنید. برای مثال، الکل ننوشید. از دستورالعمل­ های هر دارو و داروهای بدون نسخه پیروی کنید. قبل از استفاده از هر درمان گیاهی با پزشک خود مشورت کنید؛ چون همه­ محصولات گیاهی ایمن نیستند.

داروهای جایگزین

هیچ درمان دارویی جایگزینی برای درمان بیماری کبد چرب غیر الکلی تایید نشده است. اما محققین در حال مطالعه­ این موضوع هستند که آیا برخی ترکیبات طبیعی می­ توانند مفید باشند یا نه، مانند:

• ویتامین E: در تئوری، ویتامین E و سایر ویتامین­ هایی که آنتی اکسیدان نامیده می­ شوند؛ می­ توانند توسط کاهش یا خنثی کردن آسیب­ های ایجاد شده توسط التهاب، به حفاظت از کبد کمک کنند؛ اما پژوهش ­های بیشتری مورد نیاز است. برخی شواهد پیشنهاد کرده­ اند که مکمل­ های ویتامین E ممکن است برای افرادی با آسیب کبدی ناشی از بیماری کبد چرب غیر الکلی مفید باشند. اما ویتامین E، با افزایش خطر مرگ و میر و در مردان با افزایش خطر سرطان پروستات مرتبط است.
• قهوه: در مطالعات افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی، آن­ هایی که نوشیدن قهوه را گزارش کرده بودند، آسیب کبدی کمتری نسبت به آن­هایی که قهوه­ کمی می­ نوشیدند یا اصلا قهوه نمی­ نوشیدند، داشتند. این واضح نیست که قهوه چطور می­ تواند آسیب کبدی را تحت تاثیر قرار دهد یا شما باید چه مقدار قهوه بنوشید تا از مزایای آن بهره مند شوید. اگر شما قبلا قهوه می­ نوشیدید، این نتایج ممکن است احساس شما در مورد نوشیدن یک فنجان قهوه­ صبحگاهی را بهتر کنند. اما اگر شما قبلا قهوه نمی­ نوشیدید، این احتمالا یک دلیل خوب برای آغاز به نوشیدن آن نیست. در مورد مزایای بالقوه­ قهوه با پزشک خود بحث کنید.

برای قرار ملاقات خود آماده شوید

اگر علائم و نشانه­ هایی دارید که شما را نگران کرده­ اند، با ترتیب دادن یک قرار ملاقات با پزشک خانوادگی­تان یا یک پزشک عمومی شروع کنید. اگر پزشک مشکوک شود که شما یک مشکل کبدی، مانند بیماری کبد چرب غیر الکلی، دارید ممکن است به یک پزشکی که متخصص کبد است (هپاتولوژیست) ارجاع داده شوید.  
از آنجایی که قرار­ ملاقات­ ها می­ توانند کوتاه باشند، ایده­ خوب این است که به خوبی آماده شوید. اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می­ کند تا آماده شوید و اینکه باید چه انتظاری از پزشک خود داشته باشید.

چه کاری می­ توانید انجام دهید؟

• از هرگونه محدودیت­ های پیش از جلسه­ ملاقات آگاه باشید. زمانی که شما یک جلسه­ ملاقات ترتیب می­ دهید، حتما بپرسید که آیا باید قبل از جلسه ملاقات، کاری انجام دهید یا خیر، مانند محدود کردن رژیم غذایی­تان.
• هرگونه علائمی که تجربه کرده ­اید را یادداشت کنید، از جمله هرگونه علامتی که ممکن است با دلیل ترتیب دادن قرار ملاقات شما نامرتبط باشد.
• یک لیست از همه­ داروها تهیه کنید، ویتامین­ ها یا مکمل­ هایی که مصرف می­ کنید.
• هرگونه سوابق پزشکی مربوطه را با خود داشته باشید، مانند سوابق تست­ هایی که شما در ارتباط با شرایط اخیر خود داشته­ اید.
• یکی از اعضا خانواده یا دوستتان را همراه خود ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن همه­ اطلاعات ارائه شده در طی یک قرار ملاقات مشکل است. فردی که همراه شماست ممکن است چیزهایی که شما فراموش کرده ­اید را به یاد بیاورد.
• سوالاتی که می­خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.

اگر شما متوجه شدید که به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستید، برخی سوالات پایه­ ای که باید بپرسید شامل موارد زیر است:

• آیا چربی موجود در کبد من، به سلامتم آسیب می ­زند؟
• آیا بیماری کبد چرب من، به یک شکل جدی­تر پیشرفت می­ کند؟
• گزینه­ های درمانی من کدام است؟
• چه کاری می­ توانم انجام دهم تا کبد خودم را سالم نگه دارم؟
• من بیماری­ های دیگری هم دارم. چطور می­ توانم به بهترین شکل آن­ ها را باهم مدیریت کنم؟
• آیا باید با یک متخصص ملاقات کنم؟ آیا بیمه آن را پوشش می­ دهد؟
• آیا هیچ گونه بروشور یا مطالب چاپ شده­ دیگری وجود دارد که من بتوانم با خودم ببرم؟ کدام وب سایت­ ها را توصیه می­ کنید؟
• آیا من باید یک جلسه­ ملاقات پیگیری ترتیب دهم؟

علاوه بر سوالاتی که شما برای پرسیدن از پزشک آماده کرده ­اید، در مورد پرسیدن سوالاتی که در طی قرار ملاقات برای شما پیش می ­آید مردد نشوید.

از پزشک خود چه توقعی دارید؟

پزشک شما احتمالا از شما تعدادی سوال می­ پرسد مانند:

• آیا شما هیچ کدام از علائم زرد شدن چشم ­ها یا پوست یا درد یا ورم در شکم­تان را تجربه کرده ­اید؟
• اگر شما تست­ هایی را در آن زمان انجام داده ­اید، نتایج آن­ ها چه بود؟
• آیا الکل می ­نوشید؟
• چه داروهایی باید مصرف کنید، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل ­ها؟
• آیا به شما گفته شده­ است که هپاتیت دارید؟