سندروم خشکی چشم چیست؟

سندروم خشکی چشم

سندروم خشکی چشم به دلیل عدم وجود رطوبت و روغن‌ کاری (روان کاری) کافی روی سطح چشم ایجاد می‌شود. پیامدهای این سندروم طیف وسیعی از مشکلات از سوزش و تحریک‌ پذیری خفیف ولی مداوم چشم‌ها، تا تورم قابل‌ توجه و حتی زخم‌ های سطح جلویی چشم را دربرمی گیرد.
علاوه بر این سندروم خشکی چشم، بیماری چشم‌های خشک یا به‌ طور ساده چشم خشک، در پزشکی با نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شوند که عبارت‌اند از:

• کراتیتیس سیکا (Keratitis sicca): این اصطلاح معمولاً برای خشکی و تورم قرنیه به کار می‌ رود.

• کراتوکانجانکتیویتیس سیکا (Keratoconjunctivitis sicca): معمولاً از این اصطلاح برای توصیف چشم خشکی که هم قرنیه و هم سلول‌های ملتحمه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

• سندروم اختلال اشک (Dysfunctional tear syndrome): از این اصطلاح برای تأکید بر این موضوع استفاده می‌شود که کیفیت نامطلوب اشک‌ به اندازه کمیت ناکافی اشک مهم است.

 

شیوع خشکی چشم

خشکی چشم بسیار شایع است و از دلایل اصلی مراجعه به چشم‌ پزشکان سندروم خشکی چشم است. با توجه به یک نظرسنجی آنلاین که اخیراً انجام شده است، نزدیک به نیمی (۴۸ درصد) از آمریکائی‌ها در سن ۱۸ سالگی و بالاتر، مرتباً دچار علائم این سندروم می‌شوند.
همچنین نتایج نظرسنجی گالوپ در سال ۲۰۱۲ نشان می‌دهد، که بیش از ۲۶۰۰۰۰۰۰ آمریکائی از خشکی چشم رنج می‌برند و  انتظار می‌رود این رقم در طی ده سال به 29 میلیون نفر افزایش یابد.
با توجه به منابع اطلاعاتی دیگر، تخمین زده می‌شود که نزدیک به پنج میلیون آمریکایی در سن ۵۰ سالگی و بالاتر از نظر کلینیکی دچار سندروم چشم خشک قابل‌ توجهی هستند و میزان ابتلای زنان به این سندروم دو برابر مردان است.

• علائم سندروم چشم خشک

• احساس سوزش

• احساس خارش

• چشم‌ های سنگین

• چشم‌ های خسته

• چشم‌ درد

• احساس خشکی چشم

• چشمان قرمز

• فوتو فوبیا (حساسیت به نور)

• دید تار

والبته شاید عجیب به نظر برسد ولی چشم‌ های اشک‌آلود نیز می‌تواند علامتی از سندروم خشکی چشم باشد. چرا که گاهی اوقات خشکی چشم سبب تحریک بیش از اندازه تولید جزء آبکی اشک شده که  به‌عنوان یک مکانیزم محافظتی عمل می‌کند. ولی این اشک‌های غیرارادی به‌ اندازه کافی در چشم‌ها باقی نمی‌مانند تا عارضه اصلی خشکی چشم را تخفیف یا تصحیح کند.
علاوه بر این علائم، چشم‌های خشک می‌تواند سبب تورم، التهاب و صدمه (گاهی اوقات صدمه دائمی) به سطح چشم شود.
همچنین سندروم چشم خشک می‌تواند نتایج جراحی‌های لیزیک و آب مروارید را تحت تأثیر قرار دهد.

چه عواملی سبب سندروم چشم خشک می‌شوند؟

یک لایه کافی و یکدست از اشک روی سطح چشم برای سلامتی، آرامش و دید خوب چشم‌ها ضروری است. اشک‌ها سطح چشم را شستشو داده و آن را مرطوب نگه می‌دارند. همچنین ذرات گردوغبار، آت و آشغال و خورده ریزها و میکروارگانیسم‌هایی که می‌توانند به قرنیه آسیب بزنند و منجر به عفونت چشم شوند را شسته و از چشم‌ها دور نگه می‌دارند.
یک لایه اشک نرمال معمولاً از سه جزء مهم تشکیل می‌شود:

• یک جزء روغنی (لیپید)

• یک جزء آبکی (آکواس)

• یک جزء مخاطی مانند (موسین)

 
 
هر یک از اجزاء لایه اشک نقشی حیاتی دارند. به‌عنوان‌مثال، لیپیدهای اشک از تبخیر خیلی سریع لایه اشک جلوگیری و روان کاری (روغن‌کاری) چشم‌ها را افزایش می‌دهند، درحالی‌که موسین به نگه‌ داشتن و پخش اشک در سراسر سطح چشم کمک می‌کند.
هر یک از این اجزاء اشک توسط غدد مختلفی در چشم یا نزدیک به چشم تولید می‌شوند:

• جزء روغنی توسط غدد میبومیین (meibomian) در پلک‌ها تولید می‌شود.

• جزء آبکی توسط غدد اشکی واقع در عقب وجه خارجی پلک‌های بالایی تولید می‌شود.

• جزء موسین توسط سلول‌های کاسه‌ای شکل در ملتحمه چشم که سفیدی چشم (صلبیه) را می‌پوشاند، تولید می‌شود.   

 
اگر هر یک از این اجزاء لایه اشک دچار مشکل شوند، می‌تواند منجر به ناپایداری اشک و خشکی چشم گردد و با توجه به اینکه کدام‌ یک از این سه جزء تحت تأثیر قرار گیرد، نوع متفاوتی از خشکی چشم بروز می‌کند.
به‌عنوان‌ مثال، اگر غدد میبومیین مقدار کافی روغن (میبوم) را تولید یا ترشح نکنند، لایه اشک ممکن است خیلی سریع تبخیر شود، که این عرضه به‌عنوان خشکی چشم تبخیری نیز نامیده می‌شود. عارضه‌ ای که تحت عنوان اختلال غده میبومین شناخته می‌شود، امروزه به‌عنوان عامل اصلی در بسیاری از موارد سندروم خشکی چشم شناخته شده است.
در سایر موارد، دلیلی اصلی خشکی چشم ضعف غدد اشکی در تولید مایع آبکی (آکواس) کافی  برای حفظ کافی رطوبت چشم‌ها است. این عارضه به‌عنوان خشکی چشم ناشی از کمبود آب در چشم شناخته می‌شود.
با توجه به انواع خشکی چشم، چشم‌ پزشک برای هر نوع درمان خاصی را تجویز می‌کند.

علل مرتبط با ایجاد خشکی چشم

عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به خشکی چشم را افزایش دهند. این عوامل عبارت‌اند از:
استفاده از کامپیوتر: در هنگام کار با کامپیوتر یا استفاده از تلفن‌های همراه یا هر نوع وسایل دیجیتال، ناخودآگاه پلک زدن به‌صورت کامل انجام‌ نشده یا تعداد پلک زدن کاهش می‌یابد، که همین امر منجر به تبخیر بیشتر اشک و افزایش خطر ابتلا به علائم خشکی چشم می‌شود.
استفاده از لنزهای تماسی: اگرچه میزان تأثیر استفاده از لنزهای تماسی در بروز خشکی چشم مشخص نیست، ولی ناراحتی چشم خشک، دلیل اصلی عدم ادامه استفاده از لنزهای تماسی توسط برخی افراد است.
بالا رفتن سن: سندروم خشکی چشم در هر سنی می‌تواند رخ دهد ولی با بالا رفتن سن و به‌ ویژه سنین بالاتر از ۵۰ سالگی این عارضه شایع‌ تر است.
یائسگی: زنان بعد از دوره یائسگی بیشتر در خطر ابتلا به خشکی چشم نسبت به مردان هم سن خود هستند.
محیط داخلی ساختمان: تهویه هوا، پنکه‌ های سقفی و دستگاه‌ های گرمایشی تمامی می‌توانند میزان رطوبت داخلی ساختمان و منازل را کاهش دهند یا میزان تبخیر اشک را افزایش دهند و سبب بروز علائم خشکی چشم شوند.
پروازهای متعدد: هوای داخل کابین هواپیماها به شدت خشک است و می‌تواند مشکلات خشکی چشم را افزایش دهد به‌ ویژه در میان افرادی که مدام پرواز می‌کنند.
سیگار کشیدن: علاوه بر خشکی چشم، سیگار کشیدن مرتبط با مشکلات جدی چشمی است که این مشکلات شامل دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد (macular degeneration)، آب مروارید و یوئیت (uveitis) گردد.
وضعیت سلامتی: برخی بیماری‌ها سیستمیک خاص همانند دیابت، بیماری‌های مرتبط با تیروئید، لوپوس، آرتریت روماتوئید و سندروم شوگرن مرتبط با علائم خشکی چشم هستند.
داروها: بسیاری از داروهای بدون نسخه و داروهای تجویزی شامل آنتی هیستامین ها، داروهای ضدافسردگی، برخی از داروهای کنترل فشارخون و قرص‌های جلوگیری از بارداری، خطر بروز علائم خشکی چشم را افزایش می‌دهند.
مشکلات پلک: نبستن کامل پلک در هنگام پلک زدن یا در هنگام خواب، عارضه‌ ای که به‌عنوان لاگوفتالموس (lagophthalmos) شناخته می‌شود، که در اثر بالا رفتن سن یا پس از عمل زیبایی پلک (بلفاروپلاستی) بروز می‌کند، می‌تواند سبب ایجاد چشم‌ های خشک گردد که اگر درمان نشود، ممکن است منجر به ایجاد زخم قرنیه گردد.
همچنین لیزیک و سایر جراحی‌ های انکساری قرنیه گاهی اوقات می‌تواند سبب خشکی چشم شود. در بسیاری از موارد، به‌هرحال، ناراحتی خشکی چشم بعد از لیزیک موقتی بوده و در طی چندین هفته بعد از عمل بهبود می‌یابد.
اگر قبل از عمل لیزیک دچار خشکی چشم باشید، ممکن است چشم‌ پزشک یک دوره درمانی برای رفع خشکی چشم برای شما تجویز کند، تا بهترین نتیجه ممکن از عمل لیزیک حاصل شود.

معاینات خشکی چشم

بهترین راه تشخیص ابتلا به سندروم مزمن خشکی چشم، انجام یک یا چند آزمایش و معاینه توسط چشم‌ پزشک است.
علائم خود به‌ تنهایی برای پیش‌بینی وجود و شدت بیماری خشکی چشم کافی نیستند. علائم به میزان قابل‌ توجهی از یک شخص تا شخص دیگر متفاوت‌اند و حتی ممکن است بستگی  به نوع شخصیت فرد هم داشته باشند. برخی افراد تنها با ابتلا به حداقلی از خشکی چشم یا در حد ملایم، ممکن است احساس کنند چشمانشان بسیار دردناک هستند. درحالی‌ که برخی دیگر، ممکن است با وجود ابتلا به مشکلات قابل‌ ملاحظه خشکی چشم، علائم این عارضه را چندان جدی نگرفته و به چشم‌ پزشک مراجعه نکنند (یا حتی ممکن است این علائم را اصلاً تجربه نکنند).
تنها معاینه دقیق چشم‌ها توسط اپتومتریست یا چشم‌ پزشک می‌تواند وجود و شدت سندروم خشکی چشم را مشخص سازد و با توجه به این معاینات چشم‌ پزشک بهترین درمان برای حفظ سلامتی، آرامش و دید خوب چشم‌ها تجویز نماید.

درمان و جلوگیری از خشکی چشم

خوشبختانه، گزینه‌ های درمانی مؤثری برای خشکی چشم مزمن وجود دارد. در بسیاری از موارد، استفاده از اشک مصنوعی و اصلاحات رفتاری جزئی (به‌عنوان‌مثال استراحت دادن به چشم‌ها در حین استفاده از کامپیوتر) می‌ تواند به میزان قابل‌ توجهی سندروم خشکی چشم را کاهش دهد.
در سایر موارد، دکتر چشم ممکن است داروهایی تجویز کند یا درمان‌ هایی  برای کمک به بدن در تولید و ترشح اشک بیشتر و کاهش سوزش و التهاب چشم انجام دهد .
  

تحقیقات درزمینهٔ خشکی چشم

محققان موارد جالب‌ توجه بسیاری درباره خشکی چشم کشف کرده‌اند. در اینجا برخی از این موارد را فهرست‌ وار عنوان می‌کنیم:
سندروم خشکی چشم بیشتر در شهرهای دارای سطح بالای آلودگی مشاهده می‌شود. همچنین خطر ابتلا به این سندروم در نواحی مرتفع ۱۳ درصد بیشتر است.
بیش از ۷۵ درصد زنانی که به‌ طورمعمول از کامپیوتر در کارشان استفاده می‌کنند ممکن است از خشکی چشم رنج ببرند. طبق مطالعه انجام‌ شده در ژاپن، این رقم در مردان ۶۰٫۲ درصد بود. عوامل خطرساز برای خشکی چشم، سن بالای ۳۰ و استفاده روزانه بیش از ۸ ساعت از کامپیوتراست.
طبق مطالعه‌ ای دیگر سرعت خواندن در افراد مبتلا به این سندروم کاهش می‌یابد و هر چه شدت عارضه خشکی چشم افزایش یابد، نرخ خواندن کاهش می‌یابد.