اگر موهای شما خشک، شکننده و غیر قابل کنترل است و یا اینکه احساس می کنید مانند کاه، پوشالی شده است این ها همه نشانه ی تغییرات در لایه ی هیدرولیپیدی محافظ مو است که می تواند ناشی از کمبود ویتامین، مشکلات هورمونی، استفاده از مواد شیمایی ناسازگار و عواملی از این قبیل باشد. در اینجا ما روش هایی را برای بازگرداندن مجدد رطوبت موهای شما و نرم و صاف به نظر رسیدن آن ها به شما توصیه می کنیم.
انواع جنس مو و علائم هر یک
به طور کلی جنس موی انسان ها به چهار دسته کلی تقسیم میشود:
1) موی خشک: تار موها و پوست کف سر خشک هستند و دیر به دیر چرب و براق میشوند. اما معمولا همراه خارش و شوره یا پوسته ریزی و همچنین شکنندگی، وزی و موخوره هستند.
2) موی معمولی (نرمال): هیچ مشکل خاصی ندارد. خشک و وز نیست، زود به زود چرب نمیشود. معمولا بیماری های پوست سر مثل شوره، پسوریازیس ندارد.
3) موی چرب:موها پس از یک الی دو روز شستشو مجددا چرب و براق میشوند. گاها چرب شدن مو همراه خارش و ریزش مو است. حکف سر نیز چرب شده و با کشیدن ناخن در کف سر یک لایه سفید چربی زیر ناخن مشاهده میشود.
4) موی مختلط: کف سر چرب همراه با موهای خشک.
در این بین، بهترین و کمیاب ترین جنس مو، موی معمولی است. داروخانه اینترنتی مهتاطب با تولید این مقاله قصد بررسی دو دسته موهای خشک و موهای مختلط و علت اینکه چرا بعضی افراد موهای خشکی دارند را دارد.
موی خشک به چه مویی گفته میشود؟
در شرایط عادی، مو همانند پوست، با یک لایه هیدرولیپیدی که از چربی و غدد عرقی تشکیل شده است، پوشیده می شود. این لایه سبب مرطوب نگه داشتن مو شده و همانند یک مانع طبیعی مو را از عوامل آسیب رسان بیرونی محافظت می کند و به طور ویژه مو را نرم و درخشان نگه می دارد. قبل از اینکه به علت خشکی مو بپردازیم، لازم است کمی در مورد ساختار مو و عوامل موثر بر روی سلامت مو توضیحاتی بدهیم. بر روی پوست تمام بدن از جمله کف سر، در محل ریشه های مو چربی غده ای به نام غده سبوم وجود دارد که وظیفه آن ترشح چربی در پوست کف سر است. این ترشح چربی بر سلامت پوست و مو موثر است که شامل موارد زیر است:
وظایف غده سبوم در کف سر
1) حفظ رطوبت پوست: اول از همه اینکه چربی سبوم، پس از ترشح در فولیکول های مو روی کف سر از ساقه مو بالا رفته و منافذ باز مو را پر می کند و مانع از تبخیر رطوبت موجود در ریشه مو شده و مانع از خشک شدن مو می شود.
2) جلوگیری از ورود آلودگی: این چربی ها ساقه های مو را به طور کامل می پوشانند و در نتیجه مانع از ورود آلودگی ها و باکتری ها به ساقه مو شده و به این روش از مو محافظت می کند.
3) محافظت از تار مو: سومین وظیفه چربی سبوم این است که در مجاورت گرما، تجزیه شده و به شکل قطراتی مشابه عرق روی مو قرار می گیرد. این قطرات به سختی تبخیر می شوند. به این روش این چربی ها می توانند بیشترین میزان محافظت ممکن را از ساقه های مو ایجاد کنند و تا حد ممکن جلوی خشک شدن مو در اثر گرما را بگیرند.
عوامل موثر بر خشک شدن مو و کف سر
اما گاهی اوقات بنا بر دلایل متفاوتی می تواند دچار دگرگونی شود که برخی از آن ها در اینجا آورده شده است :
1) عوامل درونی موثر بر خشکی مو
فعالیت غدد چربی می تواند توسط عوامل گوناگونی از جمله: کمبود تغذیه ای، ایجاد مشکلات گردش خون در پوست سر، تغییرات هورمونی ( به عنوان مثال در طی ( یائسگی ))، استرس و غیره کاهش پیدا کند.
2) عوامل بیرونی موثر بر خشکی مو
محافظی که موی سر را پوشانده است می تواند از طرق مختلفی از بین برود. که از آن جمله می توان به استفاده از شامپوهای نامناسب، رنگ کردن، فر کردن موها، صاف کردن آن ها، شانه زدن بیش از حد، حرارت دادن و خشک کردن نادرست و یا حتی توسط نور خورشید، آب دریا و کلر موجود در استخر اشاره کرد. کراتین سبب فرم دهی شفت مو ( قسمت قابل رویت مو ) می شود. اگر این لایه در قسمت خارجی مو از بین برود و یا همدیگر همپوشانی پیدا نکنند، به این صورت که به شکل نامنظم و غیریکنواخت شکل بگیرد، مو خشک و شکننده می شود و حالت کاه پیدا می کند به راحتی در هم پیچ خورده و غیر قابل کنترل می شود.
در صورتی که چربی سبوم به ساقه مو یا بخشی از ساقه مو نرسد، منافذ روی مو باز مانده و رطوبت موجود در مو از طریق این منافذ تبخیر شده و از بین رفته و در نتیجه موی خشک به وجود می آید. عوامل مختلفی ممکن است باعث خشکی مو شوند. به طور کلی 8 عامل اصلی که باعث خشکی مو در بسیاری از مردم می شود، عبارتند از: 1) مسائل ارثی 2) مسائل هورمونی 3) استفاده از محصولات نامناسب برای مو 4) سشوار و اتوی مو 5) استحمام بصورت روزانه و ماندن زیاد زیر آب 6) قد موها (بلندی و کوتاهی) 7) خشک کردن موها 8) تغذیه نا سالم
ژنتیک در اکثر مسائل پوست و مو موثر است. یکی از این عمده در ساختار خشک شدن موها مسائل ژنتیکی است. مثلا اگر موهای خشکی دارید به احتمال قوی در بستگان نزدیک شما مانند پدر یا مادر، کسی موهای خشکی داشته است. وراثت به چند شکل می تواند روی جنس مو موثر باشد که شامل موارد زیر است:
1.1.میزان چربی مو:
میزان تولید چربی روی سر کاملا ژنتیکی است. همان طور که بعضی افراد دارای پوست چرب و بعضی پوست معمولی یا خشک هستند، جنس پوست کف سر افراد مختلف هم با هم متفاوت است و ارثی است. معمولاً کسانی که پوست های خشکی دارند، میزان تولید چربی کف سرشان هم کمتر بوده و موهای خشکی تری دارند. در بین نژادهای مختلف، مردم آفریقا فر ترین و خشک ترین نوع موها را دارند.
1.2.شکل و ساختار مو:
همان طور که در شکل زیر هم قابل مشاهده است، موی صاف متقارن و دایره شکل است، موی فر کمی نامتقارن و بیضی شکل است، و موهای خیلی مو فر (مجعد) کاملاً بیضی شکل هستند. عدم تقارن سطح مقطع مو باعث می شود، ساختارها و پیوندهای کراتین در موهای فر متفاوت از موهای صاف باشند و در نتیجه مو نامتقارن رشد کرده و حالت فر به خود می گیرد. این عدم تقارن باعث می شود، موهای فر در نقاطی که سطح مقطع مو نازک تر می شود، شکننده و آسیب پذیر شوند. از طرف دیگر، در موهای فر، چربی سبوم و مواد مغذی مو، مسیر طولانی تر و سخت تری را در مقایسه با موهای صاف باید طی کنند تا به انتهای مو برسند. در نتیجه خشکی مو در موهای فر بیشتر از موهای صاف است.
در موهای صاف بخش زیادی از اشعه های آفتاب که به مو می رسند، از سطح مو منعکس شده و در نتیجه موهای صاف حرارت کمی را در خود نگه می دارند و موهای زیرین در تماس با اشعه مستقیم آفتاب قرار نگرفته و محافظت می شوند. اما در موهای فر به دلیل شکل موها بخش زیادی از اشعه های خورشید در داخل موها مانده و مقدار کمی بازتاب می شوند. از طرفی تعداد زیادتری از موها در تماس مستقیم با اشعه آفتاب قرار می گیرند، این دو عامل باعث می شوند که موهای فر حرارت بیشتری را زیر نور خورشید در خود نگه داشته و بیشتر از موهای صاف خشک شوند.
1.3. رنگ مو و رنگ کردن مو:
به طور کلی، رنگ های موی تیره و سیاه در مجاورت نور خورشید، حرارت بیشتری را از رنگ های موی روشن و بلوند جذب کرده و در نتیجه احتمال خشکی مو در افراد که رنگ مو تیره ای دارند بیشتر از افرادی است که رنگ موی روشنی دارند. البته توجه داشته باشید که رنگ کردن مو می تواند به موی شما آسیب رسانده و باعث خشکی بیشتر موهای شما شوند. این موضوع به خصوص در مورد دکلره (بلیچ) کردن مو بیشتر دیده می شود. رنگ موهای دائمی مو را باز کرده و رنگ را به داخل مو می فرستند، هر چند رنگ موها بعد این حفره ها را می بندند، با این حال این کار باعث آسیب پذیر شدن مو می شود.
1.4.میزان حفره های روی مو:
ساقه مو از سه لایه تشکیل شده است که لایۀ بیرونی آن، کوتیکول نامیده می شود. کوتیکول از بافت های پروتئینی تشکیل شده است که وظیفۀ آن ها مراقبت از لایه های داخلی مو است. به طور کلی بافت های پروتئینی کوتیکول در کسانی که موهای صافی دارند، متقارن بوده و کوتیکول در حالت طبیعی به خوبی با لایه های داخلی ساقه مو پیوند می خورد و در نتیجه ساقه موی این افراد به طور طبیعی حفره های کمی دارد. همین عامل باعث می شود، کسانی که موی صافی دارند، موهای شان براق بوده و بدرخشد. به غیر از صاف یا فر بودن مو، موی بعضی افراد به طور ژنتیکی حفره های بیشتری از افراد معمولی دارند. وجود این حفره ها روی ساقه مو باعث می شود، آلودگی ها و مواد شیمیائی راحت تر به لایه های داخلی مو رسیده و در نتیجه موی این افراد آسیب پذیرتر باشد. نکته خوب در مورد کوتیکول این است که می توان با استفاده از ترکیبات درمانی خاصی پیوندهای کوتیکول با لایه های داخلی مو را تقویت کرده تا این حفره های مو بسته شوند.
1.5.ضخامت مو:
به طور کلی ساقه مو از سه لایه تشکل می شود: مدولا (عمیق ترین لایه مو)، کورتکس (لایه میانی مو)، کوتیکول (لایه بیرونی مو). بیشتر رطوبت مو در لایه میانی مو یا کورتکس قرار دارد. کورتکس مهم ترین لایه مو است و در صورتی که کورتکس آسیب ببیند، تقریباً مو از بین می رود. ضخامت مو یک موضوع ژنتیکی و ارثی است. اندازه فولیکول مو در بعضی افراد به صورت ارثی بزرگتر از افراد دیگر است. این موضوع باعث می شود تا میزان بیشتری مواد مغذی به مو رسیده و بافت های پروتئینی قوی تر و بیشتری در سطح مقطع مو شکل گرفته و در نتیجه ضحامت مو بیشتر می شود. موهای ضخیم در مقایسه با موهای نازک استقامت و استحکام بیشتری دارند، اما به طور کلی درمان های موهای ضخیم سخت تر از موهای نازک است، چون ضخامت لایه بیرونی مو (کوتیکول) بیشتر بوده و مواد درمان کننده مو سخت تر به لایه های درونی مو می رسند. با این حال طبق یک قاعده کلی، موهای ضخیم بهتر از موهای نازک هستند. در موهای نازک ضخامت لایه بیرونی کمتر است و گاهی موی این افراد فقط از دو بخش بیرونی (کوتیکول) و درونی (کورتکس) تشکیل می شود. موهای نازک به دلیل پیوندهای کم کراتین در لایه بیرونی مو، آسیب پذیرتر بوده و از طرف دیگر به دلیل نازک بودن کورتکس میزان رطوبت داخل مو هم کمتر است، در نتیجه احتمال خشکی و شکنندگی مو در موهای نازک بسیار بیشتر از موهای ضخیم است.
2) نقش مسائل هورمونی بر خشکی موها:
به طور کلی، میزان تولید چربی سبوم زیر پوست توسط هرمون های جنسی کنترل می شود. مهم ترین هرمون های جنسی تستوسترون، دی هیدروتستوسترون (DHT) و آندروستن دیول هستند که در بین آن ها تستوتسترون و دی هیدروتستوسترون بیشترین تاثیر را روی تولید چربی های زیر پوستی دارند. با توجه به اینکه سطح هرمون تستوسترون در مردان بیشتر از زنان است و تولید کم چربی کف سر باعث خشکی مو و تولید زیاد آن باعث شوره سر می شود، در نتیجه میزان چربی موی مردان بسیار بیشتر از زنان بوده و زنان بیشتر مشکل خشکی مو و مردان بیشتر مشکل شوره سر دارند. علت اینکه با افزایش سن، افراد بیشتر دچار خشکی مو می شوند، مربوط به تولید تستوسترون در بدن است. با بالا رفتن سن، سطح هرمون های جنسی به خصوص تستوسترون به شدن کاهش می یابد و بیشترین میزان این هورمون ها در دوران بلوغ است. به همین دلیل هم در دوران بلوغ به خصوص پسران، مشکل شوره سر شدید می شوند، چون سطح بالای هرمون تستوسترون باعث تحریک غدد چربی و تولید زیاد چربی شده و شوره سر به وجود می آید. عکس این قضیه در دوران پیری و کهولت سن است که سطح پائین هورمون تستوسترون باعث کاهش چربی کف سر و خشک شدن موها می شود. هر چند نقش هرمون جنسی مردانه تستوسترون بر روی میزان تولید چربی زیر پوست اثبات شده است، با این نقش هرمون جنسی زنانه پروژسترون بر روی تولید چربی زیر پوست هنوز به درستی مشخص نیست. هورمون پروژسترون باید باعث کاهش تولید چربی زیر پوست و خشک شدن موها شود، اما طبق تحقیقات انجام شده، تولید چربی سبوم زیر پوست زنان چند روز پیش از شروع عادت ماهیانه افزایش می یابد، در حالی که در این بازه زمانی سطح هورمون های پروژسترون در زنان به حداکثر میزان خود می رسد. به همین دلیل هم نتایج تحقیقات نشان می دهد، که میزان خشکی مو زنان پیش از شروع عادت ماهیانه کاهش می یابد.
3) استفاده از محصولات نامناسب برای مو:
طبق تحقیقات انجام شده، مو برای اینکه سالم باشد، باید کمی خاصیت اسیدی داشته باشد و بهترین میزان pH برای مو بین 4 تا 5.5 است. پس انتخاب محصول مناسب برای مو بسیار مهم است. (pH تعیین کننده میزان اسیدی یا بازی بودن است. pH هفت خنثی بوده و بیشتر از 7 خاصیت بازی و کمتر از 7 خاصیت اسیدی به وجود می آید).لایه بیرونی مو (کوتیکول) به میزان اسیدی یا بازی بودن بسیار حساس بوده و زمانی که pH مو بیشتر از 5.5 می شود، لایه بیرونی مو شروع به باز شدن کرده و از لایه های داخلی مو جدا می شود. که این موضوع همان طور که در قبل توضیح دادیم، باعث خشک شدن و شکنندگی مو می شود. علت حساس بودن مو به pH این است که با افزایش pH و خاصیت بازی پیدا کردن مو، ساقه مو و فیبرهای سطح مو بار الکتریکی منفی پیدا کرده و در نتیجه از ساقه مو فاصله گرفته و در نتیجه منافذ مو باز می شوند. علاوه بر این چون همه موها بار الکتریکی منفی پیدا کرده اند ساقه های مو همدیگر را دفع کرده و فاصله گرفته و در نتیجه مو حالت وزشدگی پیدا می کند. استفاده از محصولات مو که خاصیت بازی داشته و pH بالائی دارند، یکی از دلایل اصلی خشکی مو در بسیاری از افراد است. با اینکه میزان pH محصولات مو بسیار مهم است، با این حال روی بسته بندی اکثر شامپوها و محصولات آرایش مو میزان pH ذکر نشده است و در نتیجه بسیاری از مردم محصولاتی را خریداری می کنند که مناسب موی آن ها نیست. این موضوع به خصوص در مورد محصولات آرایشی مو بیشتر صدق می کند، چون بسیاری از محصولات آرایشی مو خنثی بوده یا کمی خاصیت بازی دارند و روی بسته بندی آن ها هم معمولاً نوع مو ذکر نمی شود. همین موضوع باعث می شود که معمولاً استفاده از محصولات آرایشی مو، مشکلات مو مثل خشکی مو و شوره سر را تشدید کنند. برخلاف محصولات آرایشی مو که ممکن است خنثی یا کمی بازی باشند، معمولاً شامپوها و حالت دهنده ها کمی خاصیت اسیدی داشته و pH شامپوها اکثراً بین 4.8 تا 7 و pH حالت دهنده (Conditioner) بین 2.8 تا 7 هستند. از طرف دیگر هم روی بسته بندی شامپوها و حالت دهنده ها معمولاً نوع مو ذکر می شود. انتخاب محصولات مناسب برای کسانی که موهای خشکی دارند، بسیار مهم است و به همین دلیل توصیه می کنیم، حتماً قبل از خرید محصول با یک دکتر متخصص پوست و مو و یا دکتر داروساز مشورت نمائید تا شما را راهنمائی کنند.
4) سشوار زدن یا استفاده از اتوی مو:
همان طور که در قبل توضیح دادیم، یکی از وظایف چربی سبوم، محافظت از مو در برابر حرارت است. حرارت سشوار و اتوی مو باعث از بین رفتن این چربی ها شده و پس از آن حرارت باعث خشک شدن و آسیب دیدن ساقه موها می شود.
حمام طولانی مدت برای موها بسیار مضّر است چون آب و شستن مو باعث از بین رفتن چربی طبیعی روی موها و در نتیجه خشک شدن مو می شود. از طرف دیگر همان طور که در قبل توضیح دادیم، به علت اینکه آب خنثی است و pH آن 7 است، حمام طولانی مدت باعث می شود، خاصیت اسیدی ساقه های مو از بین رفته و pH مو بیشتر از 5.5 شده و در نتیجه منافذ پوست باز شده و موها خشک شوند. بدترین حالت هم حمام با آب داغ است که در این حالت گرما آب هم باعث آسیب دیدن و خشک شدن بیشتر موهای شما می شوند. به همین دلیل توصیه می شود، در صورتی که موها خشکی دارید، حتی الامکان مدت زمان و تعداد دفعات حمام رفتن تان را کم کرده و با آب ولرم یا کمی خنک دوش بگیرید.
6) اندازه مو (بلند بودن مو):
همان طور که گفتیم، برای مرطوب ماندن مو، لازم است چربی سبوم لایه محافظی روی ساقه مو تشکیل دهد. زمانی که مو بلند می شود، چربی سبوم و مواد مغذی مو باید مسیر طولانی تری را طی کنند تا به انتهای مو برسند و گاهی نمی توانند به انتهای مو برسند. این موضوع باعث می شود، انتهای مو آسیب پذیرترین نقطه مو باشد. از طرف دیگر هم با توجه به نازک بودن انتهای مو، ساختار مو استفامت لازم را نداشته و پیوندهای مو در انتهای مو به راحتی شکسته شده و موخوره به وجود می آید. به همین دلیل هم، معمولاً موخوره یکی از مشکلات بسیار شایع برای کسانی است که موهای خشک یا بلندی دارند. در صورتی که ناحیه موخوره گرفته در انتهای مو، کوتاه نشود، قسمت خشک شده و آسیب دیده انتهای مو شروع به رشد کرده و باعث از بین رفتن بخش زیاد یا حتی کل تار مو می شود. به همین دلیل توصیه می شود، در صورتی که موهای خشکی دارید، از بلند کردن زیاد موهای خود پرهیز کنید.
خشک کردن مو با حوله های زبر یکی از دلایل بسیار مهم تشدید علائم خشکی مو در کسانی که موی خشک دارند. هر چند استفاده از حوله های زبر به خودی خو باعث خشک شدن مو نمی شود اما در صورتی که موی شما خشک و شکننده باشد، پرزهای زبر این حوله ها می تواند در تماس با تارهای مو اصطکاک ایجاد کرده و به ساقه موها آسیب برساند. در صورتی که موی خشک و یا نازکی مو دارید، توصیه می شود، حتی الامکان از حوله های نرم استفاده کرده و به آرامی سرتان را خشک کنید. بهتر است حوله را روی موهای خود گذاشته تا بتدریج موهای خیس، خشک شوند. البته در صورت نیاز، می توانید به آرامی کمی حوله را روی موهای خیس بکشید.
8) تغذیه ناسالم:
تغذیه به خصوص نوشیدن آب تاثیر بسیار زیادی در خشکی پوست و مو دارد. تغذیه سالم مهم ترین و اصلی ترین عامل درمان ریزش مو و کمک به ریشه مو می باشد. تغذیه درست و صحیح حاوی مقادیر کافی کربوهیدرات ها 40% کالری دریافتی روزانه و 20% پروتئین و 20 تا 30% چربی های سالم باشد. کربوهیدرات های مهم حاوی مقادیر کافی از ویتامین های گروه ب بخصوص ب 12 و بیوتین هستند که در تخم مرغ، آجیل (بخصوص بادام و گردو)، نان غلات کامل (نان سبوس دار) یافت می شوند. منابع مهم پروتئین سالم جهت تغذیه و رشد مو در ماهی ها، سینه مرغ و گوشت قرمز کم چرب و لبنیات کم چرب می باشد. نوشیدن 6 تا 8 لیوان آب در روز و میوه و سبزیجات بخصوص کلم بروکلی، کلم، فلفل دلمه ای، اسفناج، کرفس، کدو، هلو، موز و پرتقال که سرشار از انواع ویتامین ها و فولیک اسید هستند در رشد و رویش و ترمیم ساقه مو می تواند بسیار موثر باشد.
انواع آزمایش ها برای تشخیص خشکی و آسیب دیدگی مو
1) تست فولیکول:
برای تعیین سلامت ریشه مو، ابتدا یک تار از ریشه کنده و به دقت بررسی کنید، در صورتی که ریشه سفید شبیه به پیاز که کاملا گرد و درشت متصل به مو دیده شد، مو کاملا سالم و قوی است و در صورتی که پیاز مو کوچک و نحیف بوده و یا خیلی ریز باشد که اصلا دیده نشود، مو آسیب دیده است. البته برای تشخیص بهتر حتما از ذره بین استفاده کنید.
2) تست غرق شدن:
چند تار مو را جدا کرده و در یک تشت آب با دست مو را به پایین آب هل دهید. در صورتی که در داخل آب فرو رود مو سالم است، زیرا موی سالم خلل و خرج ندارد و آب به درون آن نفوذ نمی کند ولی موی آسیب دیده به دلیل داشتن منافذ و خلل و خرج، آب را جذب کرده و به سطح آب می آید.
3) تست کششی:
جهت اندازه گیری انعطاف پذیری و کشیدگی مو می باشد. موی سالم به طور جزئی کشیده می شود در حالی که موی ناسالم با فشار اندکی ترد و شکنند است. وقتی مو را تحت فشار کششی قرار دهید موی سالم به اندازه یک سوم طول کشیده خواهد شد در حالی که موی آسیب دیده با صدای اندکی می شکند و خرد خواهد شد.
4) تست خلل و خرج:
یک دسته مو را بین دو انگشت گرفته و با دست دیگر از نوک تا ریشه به آرامی حرکت کنید. در صورتی که احساس نرمی و لطافت با حرکت داشتید مو سالم است ولی در صورتی که زبری و زمختی در مو احساس کردید مو آسیب دیده است. این تست جهت تشخیص سلامتی کوتیکول مو (لایه بیرونی ساقه مو) می باشد.
